Chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh: Khi nào cần thiết?

Chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh là phương pháp điều trị hiệu quả giúp giảm nhanh nồng độ bilirubin trong máu, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm do vàng da gây ra. Tình trạng vàng da thường gặp ở trẻ sơ sinh, nhưng không phải trường hợp nào cũng cần can thiệp bằng chiếu đèn. Vậy khi nào cần chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh?

Phương pháp này được áp dụng khi trẻ có nồng độ bilirubin vượt ngưỡng an toàn theo chỉ số khuyến nghị của bác sĩ, đặc biệt là ở nhóm trẻ sinh non, trẻ có vàng da lan rộng hoặc biểu hiện bất thường như bú kém, ngủ li bì. Việc điều trị kịp thời giúp giảm nguy cơ biến chứng thần kinh và đảm bảo sức khỏe tối ưu cho bé.

Hãy cùng NatuQueens tìm hiểu chi tiết về quy trình chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh, cách chăm sóc trẻ trong quá trình điều trị và những lưu ý quan trọng giúp ba mẹ an tâm hơn khi con yêu cần can thiệp y khoa!

Tham khảo: Lưu ý chiếu đèn vàng da sơ sinh

1. Vàng da sơ sinh là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Vàng da sơ sinh là tình trạng phổ biến ở trẻ mới chào đời, xảy ra khi da và kết mạc mắt của bé chuyển sang màu vàng do sự tích tụ bilirubin – một sản phẩm phân hủy của hồng cầu. Hiện tượng này thường xuất hiện trong 2-4 ngày sau sinh và có thể kéo dài đến 1-2 tuần tùy vào nguyên nhân và mức độ nặng nhẹ của từng bé.

1.1 Nguyên nhân gây vàng da sơ sinh

• Chức năng gan chưa hoàn thiện: Gan của trẻ sơ sinh chưa đủ khả năng xử lý và đào thải bilirubin một cách hiệu quả.
• Tăng hủy hồng cầu: Trẻ sơ sinh có lượng hồng cầu cao hơn người lớn, và quá trình phân hủy hồng cầu tạo ra bilirubin dư thừa.
• Sinh non hoặc nhẹ cân: Trẻ sinh non (dưới 37 tuần) dễ bị vàng da do gan phát triển chưa đủ.
• Xung đột nhóm máu giữa mẹ và con: Nếu mẹ có nhóm máu khác con (ABO hoặc Rh), bé có nguy cơ bị vàng da bệnh lý cao hơn.

1.2 Phân loại vàng da sơ sinh

• Vàng da sinh lý: Xuất hiện sau 24 giờ sau sinh, mức độ nhẹ, không ảnh hưởng đến sức khỏe và thường tự khỏi sau 1-2 tuần.
• Vàng da bệnh lý: Xuất hiện sớm (trước 24 giờ sau sinh), lan rộng nhanh, bilirubin tăng cao bất thường, có thể gây biến chứng nguy hiểm.

Vàng da sơ sinh là tình trạng phổ biến xảy ra ở trẻ sơ sinh trong những ngày đầu sau khi chào đời. Tình trạng này do sự tích tụ độc tố bilirubin trong máu, khi gan của bé chưa hoàn toàn hoạt động hiệu quả.

2. Khi nào cần chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh?

Chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh là phương pháp quang trị liệu phổ biến giúp giảm nồng độ bilirubin trong máu, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp vàng da đều cần chiếu đèn. Dưới đây là những yếu tố quan trọng để bác sĩ quyết định chỉ định phương pháp này.

2.1. Mức bilirubin trong máu cao

• Việc chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh chủ yếu dựa trên mức bilirubin trong máu của trẻ.
• Bác sĩ sẽ đo nồng độ bilirubin bằng máy đo qua da hoặc xét nghiệm máu để xác định ngưỡng an toàn.
• Nếu bilirubin tăng quá cao so với tiêu chuẩn theo độ tuổi và cân nặng của trẻ, việc chiếu đèn sẽ được chỉ định ngay để tránh nguy cơ biến chứng như vàng da nhân não.

2.2. Biểu hiện vàng da lan rộng

• Vàng da bắt đầu xuất hiện ở vùng mặt, sau đó lan xuống ngực, bụng và cuối cùng là tay, chân.
• Mức độ vàng da gia tăng nhanh chóng trong vòng 24-48 giờ đầu sau sinh.
• Trẻ có dấu hiệu bú ít, mệt mỏi, quấy khóc nhiều hoặc ngủ li bì bất thường.
• Nếu vàng da không giảm sau 2 tuần đối với trẻ đủ tháng và 3 tuần với trẻ sinh non, cần đánh giá nguy cơ vàng da bệnh lý và can thiệp kịp thời.

2.3. Nhóm trẻ có nguy cơ cao

Bác sĩ sẽ theo dõi sát sao các trường hợp trẻ thuộc nhóm nguy cơ cao, bao gồm:

• Trẻ sinh non dưới 37 tuần tuổi thai: Gan chưa phát triển hoàn thiện, khả năng chuyển hóa bilirubin còn kém.
• Trẻ có bất đồng nhóm máu với mẹ (ABO hoặc Rh): Dễ bị tan máu và làm tăng bilirubin nhanh chóng.
• Trẻ có tiền sử gia đình bị vàng da sơ sinh nặng: Nguy cơ tái phát cao hơn.
• Trẻ mắc bệnh lý gan bẩm sinh hoặc bệnh lý chuyển hóa: Gây rối loạn chức năng gan và làm chậm quá trình đào thải bilirubin.

3. Cách chiếu đèn vàng da sơ sinh

Chiếu đèn vàng da sơ sinh là phương pháp điều trị phổ biến giúp giảm nhanh nồng độ bilirubin trong máu, ngăn ngừa nguy cơ biến chứng nguy hiểm. Quá trình này cần thực hiện đúng cách để đảm bảo hiệu quả điều trị và an toàn cho bé.

3.1 Cơ chế hoạt động của chiếu đèn vàng da sơ sinh

• Liệu pháp chiếu đèn sử dụng ánh sáng xanh có bước sóng từ 400 – 480 nm, giúp phân hủy bilirubin thành dạng hòa tan trong nước, dễ dàng đào thải qua nước tiểu và phân.
• Phương pháp này không gây đau đớn, không xâm lấn, nhưng cần tuân thủ quy trình nghiêm ngặt để đảm bảo hiệu quả và tránh tác dụng phụ.

3.2 Quá trình chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh

1. Chuẩn bị trước khi chiếu đèn

   • Bác sĩ sẽ đánh giá mức bilirubin và chỉ định liệu trình phù hợp.
   • Trẻ được đặt trong lồng kính hoặc giường chiếu đèn để đảm bảo ánh sáng tác động đồng đều.

2. Tiến hành chiếu đèn

   • Bỏ quần áo để tăng diện tích da tiếp xúc với ánh sáng.
   • Che mắt bé bằng kính bảo vệ chuyên dụng để tránh ánh sáng ảnh hưởng đến võng mạc.
   • Duy trì độ ẩm, cho trẻ bú sữa mẹ thường xuyên để tránh mất nước.

1. Theo dõi trong quá trình chỉ định chiếu đèn vàng 

   • Kiểm tra tình trạng da, mắt, nhiệt độ cơ thể bé để đảm bảo không có tác dụng phụ.
   • Định kỳ đo nồng độ bilirubin để đánh giá hiệu quả điều trị.

2. Ngừng chiếu đèn khi nào?

   • Khi nồng độ bilirubin giảm về mức an toàn theo chỉ định của bác sĩ.
   • Trẻ không còn biểu hiện vàng da lan rộng và bú tốt trở lại.

4. Lợi ích và tác dụng phụ của chiếu đèn vàng da sơ sinh

4.1 Lợi ích của chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh

Chiếu đèn vàng da sơ sinh là phương pháp quang trị liệu an toàn, hiệu quả, giúp giảm nhanh nồng độ bilirubin trong máu. Đây là lựa chọn phổ biến được các bác sĩ khuyến nghị để điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh.

• Giúp đào thải bilirubin nhanh chóng: Ánh sáng xanh từ đèn chiếu giúp bilirubin phân hủy thành dạng dễ hòa tan trong nước và đào thải qua nước tiểu, phân.
• Giảm nguy cơ biến chứng vàng da nhân: Nếu không điều trị kịp thời, bilirubin tăng cao có thể gây tổn thương não và hệ thần kinh. Chiếu đèn giúp ngăn ngừa nguy cơ này.
• Phương pháp an toàn, không xâm lấn: Không cần can thiệp y khoa như truyền dịch hay thay máu, chiếu đèn giúp trẻ cải thiện vàng da một cách tự nhiên.
• Hiệu quả nhanh chóng: Trẻ có thể giảm vàng da sau 24-48 giờ chiếu đèn tùy vào mức độ bilirubin trong máu.

4.2 Tác dụng phụ của chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh

Mặc dù chỉ định chiếu đèn vàng da là phương pháp an toàn, nhưng vẫn có một số tác dụng phụ mà cha mẹ cần lưu ý với chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh của bác sĩ:

• Khô da, mất nước: Quá trình chiếu đèn có thể làm tăng nhiệt độ cơ thể bé, gây mất nước nhẹ. Do đó, cần tăng cữ bú để bổ sung nước cho trẻ.
• Rối loạn nhịp sinh học: Ánh sáng mạnh từ đèn có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ của bé, làm bé ngủ ít hoặc quấy khóc nhiều hơn.
• Tác dụng phụ trên da (hiếm gặp): Một số trường hợp có thể xuất hiện mẩn đỏ nhẹ hoặc hội chứng em bé da đồng (da chuyển màu nâu xám do rối loạn chuyển hóa bilirubin).
• Ảnh hưởng đến mắt: Nếu không che mắt đúng cách, ánh sáng chiếu trực tiếp có thể gây kích ứng mắt trẻ.

5. Lưu ý khi chiếu đèn cho trẻ sơ sinh

• Đảm bảo bé được che mắt và duy trì nhiệt độ ổn định trong quá trình chiếu đèn.
• Theo dõi nồng độ bilirubin thường xuyên để điều chỉnh thời gian điều trị.
• Bổ sung đủ sữa mẹ hoặc sữa công thức để hỗ trợ đào thải bilirubin nhanh hơn.

Chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh là phương pháp hiệu quả và an toàn giúp trẻ đào thải bilirubin. Bố mẹ cần theo dõi trẻ sát sao và tuân thủ hướng dẫn từ bác sĩ để đảm bảo an toàn cho bé nhé.